Τώρα που το μεγάλο κύμα αντιδράσεων για τις φωτογραφίες της καλλιτέχνιδας, φωτογράφου, ακτιβίστριας, τρανσέξουαλ Πάολας έχει περάσει, μπορούμε νομίζω να δούμε πιο καθαρά τις διάφορες πτυχές αυτής της υπόθεσης.
Καταρχήν να πω, πως η είδηση πήρε δυσανάλογα τεράστιες διαστάσεις σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Μέσα σε 24 ώρες, οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης των Κυπρίων χρηστών γέμισαν με πρωτοβουλίες ανθρώπων που στάθηκαν αλληλέγγυοι σ’ αυτή την ούτω καλούμενη “λογοκρισία” της Τέχνης. Ο λόγος είναι επειδή αυτή η υπόθεση εξελίχτηκε πολύ βολικά για όλους. Από τη μία η Πάολα έστρεψε όλα τα φώτα της δημοσιότητας πάνω της, κάτι που σίγουρα επιδίωκε από την αρχή, και από την άλλη οι αγανακτισμένοι υποστηρικτές της βρήκαν μια αφορμή για να επιτεθούν επιτέλους σε κάτι ή σε κάποιους γνωρίζοντας πως όποιος τολμούσε να υποστηρίξει τη θέση της αστυνομίας γινόταν εύκολος στόχος και μπορούσε άνετα πλέον να κατηγορηθεί ανοιχτά ως ομοφοβικός, φασίστας, δικτάτορας, τζιχαντιστής (νέο φρούτο αυτό) και πολλά άλλα.
Ξεχνούμε, ή αγνοούμε οι περισσότεροι, ότι η Τέχνη έχει και χώρο και χρόνο. Αυτή ακριβώς τη στιγμή, σε δεκάδες θέατρα του αναπτυγμένου κόσμου, ανεβάζονται θεατρικές παραστάσεις με γυμνούς ηθοποιούς, χωρίς ωστόσο η αστυνομία να εισβάλει στο θέατρο για να διακόψει το θέαμα κάτι που σίγουρα θα αποτελούσε πραγματική λογοκρισία. Αν όμως ο ίδιος αυτός θίασος παρουσίαζε την παράσταση με τους γυμνούς ηθοποιούς μέρα μεσημέρι σε μια λαική αγορά μιας πόλης τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά. Και μπορεί εμένα προσωπικά να μην με ενοχλούσε το θέαμα, ακόμα και αν περνούσα από κει τυχαία μαζί με τα ανήλικα παιδιά μου, αλλά δεν μπορούμε να απαιτήσουμε το ίδιο από όλους τους ανυποψίαστους πολίτες. Οι νόμοι εξάλλου δεν μπορούν να έρθουν στα μέτρα των πεποιθήσεων του καθενός μας ακριβώς επειδή υπάρχουν για να προστατεύουν το σύνολο και όχι τα άτομα ξεχωριστά. Με το ίδιο σκεπτικό, η αστυνομία θα σταματούσε τη συμφωνική ορχήστρα μιας χώρας αν αυτή αποφάσιζε να παίξει ένα συμφωνικό έργο στη μέση μιας πλατείας η ώρα μία τα χαράματα. Θα ήταν άραγε κι αυτό λογοκρισία; Ο χέρμαν Νίτς τη δεκαετία του 60 έκανε περφόρμανς σφάζοντας γουρούνια και κόκορες επί σκηνής. Θα μπορούσε άραγε να κάνει το ίδιο ένα μεσημέρι στη μέση της πόλης; Μάλλον όχι. Θα επενέβαιναν τότε όλοι οι ζωόφιλοι και θα απαιτούσαν να καεί ο καλλιτέχνης στην πυρά. Αυτό δεν θα ήταν λογοκρισία; Ο Μέιπολθορπ ή ο Τζέφ Κούνς, για να αναφερθώ και στη φωτογραφία, ποτέ δεν ένιωσαν ότι λογοκρίνονται, όταν στις εκθέσεις τους έμπαινε σήμανση για αυστηρά ακατάλληλο περιεχόμενο ακόμα και μέσα σε εκθεσιακούς χώρους. Διότι ο πραγματικός τους σκοπός ήταν να υπηρετήσουν την Τέχνη και όχι να προκαλέσουν. Τέλος, όσοι συγκρίνουν τις γυμνές φωτογραφίες της Πάολας με τα κλασσικά γυμνά αγάλματα που βρίσκονται σε κοινή θέα στις πλατείες και στα μουσεία του κόσμου, νομίζω πατούν πάνω σε ένα εύθραυστο και επιπόλαιο παραλληλισμό. Το ανδρικό γυμνό στις φωτογραφίες της καλλιτέχνιδας, φωτογράφου, ακτιβίστριας, τρανσέξουαλ Πάολας, που σκοπό έχει να προκαλέσει και να προβάλει το πρόβλημα μιας ομάδας ανθρώπων, δεν έχει κανένα απολύτως κοινό ούτε με τον Δαυίδ του Μιχαηλάγγελου, ούτε με τον Ερμή του Πραξιτέλη. Τα εύκολα συμπεράσματα και οι πωμπώδεις αφορισμοί είναι μάλλον αποτέλεσμα της ημιμάθειας που μας χαρακτηρίζει ειδικά σε θέμα πολιτισμού.
Είναι κακό πράγμα η λογοκρισία στην Τέχνη. Δείχνει το πνευματικό σκοτάδι στο οποίο μπορεί να περιέλθει ο άνθρωπος. Απο την άλλη, η εκμετάλλευση της Τέχνης με σκοπό την προώθηση προσωπικών συμφερόντων είναι κι αυτό με τη σειρά του ένα δείγμα παρακμής της κοινωνίας. Η Τέχνη ποτέ δεν ήταν αυτό το ξέφραγο αμπέλι της αχαλίνωτης ελευθερίας και των δικαιωμάτων που μόλις ακούσει τη λέξη υποχρέωση χτυπά το πόδι στο πάτωμα σαν κακομαθημένο παιδί και φωνάζει να το σώσουν από τον φασισμό και τη λογοκρισία. Η Τέχνη ήταν και θα είναι η λεπτή ισορροπία του μέτρου. Είναι γι’ αυτή την ισορροπία που μιλά ο σχοινοβάτης του Ζενέ. Κι ας φωνάζει ο Καβάφης πως “ κι αν δεν μπορείς να κάνεις τη ζωή σου όπως της θέλεις, αυτό μόνο προσπάθησε, όσο μπορείς. Μην της εξευτελίζεις..” Δυστυχώς οι ΛΟΑΤ δεν διαβάζουν φαίνεται ομοφυλόφιλους ποιητές. Αν το έκαναν, θα μάθαιναν αλήθεια πολλά.
Είναι όμως και κάτι άλλο που με λυπεί. Την ίδια μέρα με το πιο πάνω περιστατικό, οι συγγενείς του 22χρονου που δολοφονήθηκε από τον 17χρονο στη Λάρνακα, έδιναν μαθήματα ανωτερότητας και ανθρωπιάς σε όλους μας. Δαμάζοντας το θυμό και την οργή τους, παραμερίζοντας το θρήνο και τη θλίψη από τον άδικο θάνατο του γιού τους, αποφάσισαν να δημιουργήσουν διαδικτυακά μια εκστρατεία συλλογής ηλεκτρονικών υπογραφών με σκοπό τη δημιουργία σωφρονιστικού ιδρύματος για ανήλικους που δεν υπάρχει στην Κύπρο. Με αφορμή το θάνατο του παιδιού τους είπαν πως ποτέ ξανά μια μάνα δεν πρέπει να βρεθεί στη θέση είτε εκείνης του θύματος είτε εκείνης του φονιά. Δυστυχώς, μέχρι τις οκτώ το βράδυ, και με λίγες ακόμα ώρες διορίας μέχρι τη λήξη της εκστρατείας, είχαν μαζευτεί μόλις 600 υπογραφές. Παράλληλα, οι δεκάδες εκστρατείες συμπαράστασης για τις φωτογραφίες της Πάολας, ενάντια στον “φασισμό”, στη “λογοκρισία στην Τέχνη” και στην “αστυνομία των Τζιχαντιστών” μετρούσαν μερικές χιλιάδες υπογραφές, share και like στο Facebook.
Μια χρονική σύμπτωση θα πεί κάποιος, όμως για μένα ήταν μια επιβεβαίωση για αυτά που ένοιωσα από την πρώτη στιγμή της “εξέγερσης” για την Πάολα!