Πολλά πράγματα δε θα είναι τα ίδια μετά την κρίση αυτής της πανδημίας. Όσο πιο πολύ το ακούμε τόσο πιο πολύ το συνειδητοποιούμε κι εμείς οι ίδιοι. Και είναι επίσης ξεκάθαρο σε όλους μας ότι παρ’ όλους τους θανάτους, και τις τραγικές καταστάσεις που αφήνει πίσω της αυτή η εμπειρία, οι περισσότερες αλλαγές που θα επιφέρει θα είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Λες και η ανθρωπότητα χρειαζόταν ένα γερό μάθημα για να αναθεωρήσει τις προτεραιότητες της στην κοινωνική δομή, για να βελτιώσει τις σχέσεις της με το οικοσύστημα που τη φιλοξενεί, για να ξαναβρεί τέλος πάντων τις χαμένες της αξίες. Σαν πυξίδα που απομαγνητίστηκε και έχασε το μαγνητικό της Βορρά, η παγκόσμια κοινωνία συγκρούστηκε με το παγόβουνο των συνεπειών της απληστίας και της απερισκεψίας της. Μικρή ελπίδα για το μέλλον λοιπόν, το γεγονός ότι κάποια πράγματα τουλάχιστον θα βελτιωθούν.
Δυστυχώς, κάτι τέτοιο δε φαίνεται να συμβαίνει με την Τέχνη. Ομολογώ πως κατά βάθος έλπιζα ότι το σοκ της πανδημίας θα ταρακουνούσε και τον καλλιτεχνικό κόσμο αναγκάζοντας τον να αναθεωρήσει και αυτός κάποια πράγματα. Μετά από σχεδόν δύο μήνες περιοριστικών μέτρων όμως, συνειδητοποιώ ότι η πλειοψηφία των καλλιτεχνών παραμένει προσηλωμένη στις εμμονές της.
Πρώτο: Εξακολουθεί να αντιλαμβάνεται την Τέχνη ως μέσο έκφρασης προσωπικών πεποιθήσεων του καλλιτέχνη.
Δεύτερο: Θεωρεί ότι η Τέχνη οφείλει να καταγράφει την επικαιρότητα σαν δημοσιογράφος (μεταναστευτικό, πόλεμος, οικονομική κρίση, έμφυλες και φυλετικές διακρίσεις κλπ)
και Τρίτο: Θεωρεί ότι έχει αποστολή να ευαισθητοποιεί του πολίτες γύρω από κοινωνικά θέματα και να προτείνει λύσεις.
Με την έναρξη των περιοριστικών μέτρων οι καλλιτέχνες μούδιασαν όπως και ο υπόλοιπος κόσμος βλέποντας την ανθρωπότητα να μπαίνει σε μια κατάσταση αβέβαιης αναμονής. Οι πολιτιστικές δραστηριότητες ακυρώθηκαν, η μία μετά την άλλη. Οι διάφοροι φορείς άρχισαν να προτείνουν εναλλακτικές καλλιτεχνικές δράσεις, κυρίως μέσω διαδικτύου. Ο κατοίκον περιορισμός παρουσιάστηκε και ως μια ευκαιρία για καλλιτεχνική δημιουργία. Ως εδώ όλα φυσιολογικά. Μέχρι που το σύστημα της σύγχρονης Τέχνης, έρμαιο και πάλι του αθεράπευτου υποκειμενισμού του, άρχισε να χάνει το μέτρο και να υποτροπιάζει. Μέσα σε μερικές μόλις μέρες, τα θεματικά πλαίσια όλων σχεδόν των ανοιχτών προσκλήσεων προς τους καλλιτέχνες άλλαξαν εκτάκτως λόγω πανδημίας και μετονομάστηκαν σε κάτι που περιείχε μέσα τη λέξη covid 19! Ο κορωνιός έγινε τώρα το νέο trend! Όλα τα έργα τέχνης πρέπει πλέον να μιλούν για την πανδημία, τις συνέπειες της, τα περιοριστικά μέτρα και την κοινωνική αποστασιοποίηση. Οι χειρουργικές μάσκες θα αρχίσουν να κατακλύζουν και πάλι τους εκθεσιακούς χώρους (ο Banksy έδωσε ήδη το σύνθημα όπως πάντα). Αυτές θα πάρουν τη θέση των πορτοκαλιών σωσιβίων από τον καιρό που ήταν στη μόδα το μεταναστευτικό ή των χαρτονομισμάτων από τον καιρό της τέχνης της οικονομικής κρίσης.
To 1943, o Jean Fautrier, κλεισμένος σε ένα άσυλο ψυχικής υγείας στα περίχωρα του Παρισιού, στη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, ακούει τα βράδια τις φωνές των πολιτών που οδηγούνται από τους Ναζί στο διπλανό άλσος για εκτέλεση. Απλώνει παχύρρευστες στρώσεις μπογιάς στη ζωγραφική του επιφάνεια και ονομάζει τα έργα του «Όμηροι»
Το 2020 ο σύγχρονος καλλιτέχνης που βρίσκεται σε απομόνωση λόγω κορωνοιού, καλείται να δημιουργήσει ένα έργο με θέμα την απομόνωση λόγω του κορωνοιού, στο οποίο να παρουσιάζει την απομόνωση λόγω του κορωνοιού και πολύ πιθανόν να έχει και τον τίτλο «απομόνωση λόγω κορωνοιού»(!)
Αυτή η στείρα ταυτολογία είναι και ο κυριότερος λόγος που τα περισσότερα έργα σύγχρονης τέχνης δεν φτάνουν στο στόχο τους, έπαψαν να είναι «εικαστικά απαραίτητα» και το σημαντικότερο, έπαψαν να συγκινούν παρ όλη την ευαίσθητη θεματολογία τους. Είναι επίσης γι αυτό το λόγο που έχασαν και τη διαχρονικότητά τους, διότι οι καλλιτέχνες, αντί να υπηρετούν την τέχνη τους, υπηρετούν την επικαιρότητα κάνοντας έργα-ρεπορτάζ. Ο Apollinaire εξάλλου το περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο στους «Μαστούς του Τειρεσία». «… Όταν ο άνθρωπος θέλησε να μιμηθεί το βάδισμα δεν εφηύρε τα μηχανικά πόδια αλλά τον τροχό. Με τον ίδιο τρόπο ο ποιητής, προκειμένου να μεταδώσει κάποιες ιδέες, δεν αντιγράφει τον κόσμο και τις καταστάσεις του στατικά και νατουραλιστικά, αλλά δυναμικά, με τρόπο αναλογικό και δημιουργική φαντασία»
Αυτά τα συστατικά σίγουρα μας λείπουν. Η πανδημία του κορωνοιού ήταν μια ευκαιρία για την καλλιτεχνική κοινότητα να επαναπροσδιορίσει την αποστολή της στο σύγχρονο κόσμο. Δυστυχώς, χάθηκε κι αυτή. Η πρόσφατη πρόσκληση των Πολιτιστικών Υπηρεσιών για ενίσχυση του Πολιτισμού εν μέσω πανδημίας λέει τα εξής:
«Σε συνέχεια των εξαγγελθεισών από τον Υπουργό Παιδείας Πολιτισμού Αθλητισμού και Νεολαίας πρωτοβουλιών για την ενίσχυση του Πολιτισμού, ένεκα της κρίσης που προέκυψε με την Πανδημία (συνθήκες απομόνωσης-περιοριστικά μέτρα, παγκόσμια κρίση υγείας, θύματα, επιπτώσεις, η ‘επόμενη μέρα’ μετά το τέλος των περιοριστικών μέτρων), και με στόχο την ενίσχυση των καλλιτεχνών στη δημιουργικότητα, οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες ανακοινώνουν ότι δέχονται ταινίες μικρής διάρκειας από 1΄- 3΄ με θέμα την ζωή κάτω από τις συνθήκες εγκλεισμού και παγκόσμιας κρίσης.»
Καλωσορίσατε στην covid 19 – art!