Χορτάσατε με τη Γιουροβίζιον; Προφανώς. Κι όμως, όσο… απίστευτο κι αν φαίνεται, ο χάρτης του σύγχρονου ευρωπαϊκού τραγουδιού δεν περιορίζεται στις ποπ μελωδιούλες, τα στρας, την τηλεοπτική λάμψη.
Των ΜΑΤΟΥΛΑΣ ΚΟΥΣΤΕΝΗ- ΕΥΑΝΝΑΣ ΒΕΝΑΡΔΟΥ
Γι’ αυτό ζητήσαμε από ανθρώπους που ταξιδεύουν πολύ, ή που εν πάση περιπτώσει γνωρίζουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το σύγχρονο ευρωπαϊκό τραγούδι, να μας μιλήσουν γι’ αυτούς τους καλλιτέχνες που εκείνοι ξεχωρίζουν.
Γιώργος Λούκος (χορογράφος, διευθ. Φεστιβάλ Αθηνών)
«Εγώ θα περιοριστώ στον κλασικό χώρο που ενίοτε είναι και ο λιγότερο προβεβλημένος και θα αδράξω την ευκαιρία να μιλήσω για μια λαμπρή ομάδα νέων ελλήνων καλλιτεχνών που κάνει τα τελευταία χρόνια σπουδαία καριέρα στο εξωτερικό. Είναι όλοι τους γύρω στα 30 και διακρίνονται εκτός από το ταλέντο και για την ποιότητα της δουλειάς τους. Πιστέψτε με, γνωρίζω καλά πόσο ανταγωνισμό κρύβει και πόση προσπάθεια απαιτεί η ανάδειξή σου στην αγορά του εξωτερικού. Τους θαυμάζω που δεν προσπαθούν να επιβάλουν την παρουσία τους στην Ελλάδα, γι’ αυτό και στόχος μας στο Φεστιβάλ Αθηνών ήταν να τους δώσουμε την ευκαιρία να τους γνωρίσουμε. Θα τους δούμε όλους το καλοκαίρι με πολύ σημαντικές ορχήστρες.
»Πρόκειται για την πιανίστα Μαρία Ζήση για τους μαέστρους Κωνσταντίνο Καρύδη, Βασίλη Χριστόπουλο και Γιώργο Πέτρου και για τον πιανίστα Γιώργο Λαζαρίδη. Σε αυτούς, τέλος, θα προσθέσω και τον Ντάνιελ Χάρντινγκ. Νεαρός μαέστρος επίσης που λόγω ασθένειας του Σεΐζι Οζόουα επωμίστηκε το βάρος της αντικατάστασής του, τα πάει περίφημα και το καλοκαίρι επίσης θα τον υποδεχτούμε στο Ηρώδειο».
Γιώργος Νταλάρας (τραγουδιστής)
«Οι καλλιτέχνες που προάγουν σήμερα το τραγούδι, κατά τη δική μου άποψη, είναι αυτοί που, πέρα από τη μεγάλη ή μικρή προσωπική τους διαδρομή, συνεισφέρουν στη μουσική γενικότερα, κάνουν μια πρόταση δηλαδή μέσα από τη δουλειά τους που πλουτίζει όχι μόνο την καριέρα τους αλλά και το μουσικό τοπίο. Ωριμάζοντας με τα χρόνια ως τραγουδιστής και μουσικός, διαπιστώνω ότι όλο και περισσότερο με ενδιαφέρει η μουσική που ακούγεται από αυτήν που βλέπεται, χωρίς να υποτιμώ αυτό που λένε σκηνική παρουσία. Εξάλλου, το άλλο τραγούδι, το οπτικό, ενισχύεται έτσι και αλλιώς και προβάλλεται από την τηλεόραση. Σπουδαίοι και πολλές φορές ανατρεπτικοί καλλιτέχνες που άκουσα τα τελευταία χρόνια είναι ο κιθαρίστας Χουάν Καρμόνα από την Ισπανία, ειδικά με την τελευταία του δουλεία “Symphonia Flamenca” που συνδέει το φλαμένκο με τον συμφωνικό ήχο, αλλά και οι Ντιέγκο Ελ Σιγάλα, Τσαμπάο, Οχος ντε Μπρούχος, καλλιτέχνες όλοι του nuevo flamenco. Είναι ακόμα οι δυναμικοί Σεβεντίν Χίπις από την Ισλανδία.
»Ο Μπόρις Κόβατς από τη Γιουγκοσλαβία που κάνει πολύ ενδιαφέρον κοινωνικό τραγούδι. Είναι, βεβαίως, η σπουδαία Ντουλτς Ποντς που συνδέει τα φάντος με τη σύγχρονη δική της μουσική, αλλά και η Κριστίνα Μπράνκο και η Μαρίζα. Είναι το εκπληκτικό τζαζ τρίο Ρόζενμπεργκ από την Ολλανδία. Ο τούρκος κιθαρίστας Ερκάν Ογκούρ. Μοναδικός! Παίζει άταστη κιθάρα. Ο Γκογκσέλ Μπακταγκίρ στο κανονάκι. Ο Ετζένιο Μπετάτο από την ιταλική Νουέβα Κομπανία Ντι Κάντο Ποπολάρε. Περνώντας στο Παρίσι ξεχωρίζω την Σουάντ Μάσσι. Και βεβαίως είναι οι πολύ σπουδαίοι δικοί μας Ρος Ντέιλι, Εστουδιαντίνα, Τακίμ, Κρόταλα, Νότιος Ηχος. Καλλιτέχνες που βασίζονται στα μουσικά τους βιώματα, το ταλέντο τους και χρησιμοποιούν την έμπνευσή τους για να πάνε τη μουσική ένα βήμα παραπέρα».
Γλυκερία (τραγουδίστρια)
«Κατ’ αρχάς οφείλω να πω ότι δεν ξέρω αν θα μπορούσα να ζήσω χωρίς τη βαθιά δύναμη της επικοινωνίας που μου καλύπτει η μουσική. Αυτήν που γίνεται μεγαλύτερη όταν περνάς τα σύνορα και διευρύνεται το κοινό. Πρώτη φορά ένιωσα την ισχύ τού ν’ αγγίζεις ξένο κοινό όταν το 1993 πρωτοταξίδεψα στο Ισραήλ. Γι’ αυτό και θα ξεκινήσω από εκεί τις μουσικές μου επιλογές:
Με τη Χάβα Αλμπερστάιν, τραγουδίστρια και συνθέτρια, αισθάνομαι ότι με συνδέουν πολλά: ξεκινώντας από το θαυμασμό μου για εκείνη και καταλήγοντας στο γεγονός ότι έχει τραγουδήσει σε άλμπουμ της Χατζιδάκι. Ισως η διαφορετικότητά μας να είναι ένας ακόμα δεσμός. Προέρχεται από τον κλασικό χώρο -που ενίοτε συγκρούεται με τον λαϊκό που εκπροσωπώ- κι η γοητεία του αγνώστου σε συνδυασμό με την έμφυτη ευγένειά της με αφοπλίζουν. Το ίδιο σαγηνευτική μου φάνηκε και στην πρόσφατη επαφή μας στο Μουσείο Μπενάκη η Ντουλτς Ποντς. Παρακολούθησα τη βραδιά που παρουσίαζε με τον Γιώργο Νταλάρα τον κοινό τους δίσκο “30ό-40ό Παράλληλο” και έμεινα άναυδη όταν άρχισε να τραγουδά. Πολύ σαγηνευτική, καταφέρνει το δυσκολότερο: την απλότητα.
Φαίνεται πως η γαλήνη είναι ένα χαρακτηριστικό που “μετράει” για μένα, διότι και ο τρίτος αγαπημένος χαρακτηρίζεται από αυτήν. Μιλώ για τον πολύτιμο συνεργάτη Ομάρ Φαρούκ Τεκμπιλέκ, που θα ευχόμουν να μπορούσε να μεταδώσει τη σοφία του στο ευρύ κοινό της Ευρώπης. Για να τους πει πως απέναντι στη ματαιοδοξία τους, τους σπόνσορες και το εφήμερο υπάρχει η γαλήνη ενός σούφι που με προσήλωση αλλά χωρίς φανατισμό υπηρετεί την πραγματική ουσία της μουσικής».
Γιώργος Μουχταρίδης (διευθυντής του ρ/σ Κόσμος 93.6)
«Ας αρχίσουμε με τον πιο κοντινό: τον Βινίσιο Καποσέλα από την Ιταλία. Στα παλιά του τραγούδια, τα πιο χαρούμενα, θυμίζει μια κλασική φυσιογνωμία του ιταλικού τραγουδιού, τον Ρενάτο Καροσόνε. Στα τελευταία του και περισσότερο εσωστρεφή κομμάτια, δείχνει να λατρεύει τον Τομ Γουέιτς, τον οποίον θυμίζει άλλωστε με τη βραχνή του φωνή. Ο Βινίσιο αντλεί στοιχεία από τη μουσική παράδοση της Μεσογείου και δημιουργεί ένα γοητευτικό χαρμάνι με χιούμορ και φρεσκάδα.
Πηγαίνοντας πιο δυτικά, θα σταματούσα στην Πορτογαλία. Η ανανέωση των φάδος δεν έρχεται από εκεί όπως θα περίμενε κανείς, αλλά από τη Μοζαμβίκη. Η Μαρίζα είναι ερμηνεύτρια που είναι απόλαυση να τη βλέπεις και να την ακούς. Με μελαψό κορμί και χρυσοκίτρινα μαλλιά. Τα φάδος περιμένουν πολλά από αυτήν στο μέλλον. Λίγο πιο δίπλα, εντός γαλλικών συνόρων μια πολιτογραφημένη Γαλλίδα αλλά γεννημένη στην Αλγερία, τραγουδάει στα γαλλικά και είναι ό,τι καλύτερο έχει να παρουσιάσει σήμερα η Ευρώπη από την πλευρά των θηλυκών τραγουδοποιών. Η μουσική της περιλαμβάνει παραδοσιακά στοιχεία με συγχορδίες που θα ζήλευε και η Τζόνι Μίτσελ, ενώ το πάθος της θυμίζει την Τζόαν Μπάεζ. Εάν ζούσε στην Ελλάδα, θα ήταν η διάδοχος της Χαρούλας Αλεξίου.
Παραμένουμε στη Μεσόγειο, στην Ανδαλουσία, για να μιλήσουμε για έναν από τους πιο σπουδαιότερους τραγουδιστές φλαμένκο του 21ου αιώνα: τον Χοσέ Μερσέ. Συνδυάζει τη βαθύτητα και την απλότητα του φλαμένκο με σύγχρονα στοιχεία και δεν διστάζει να διασκευάσει από το “Mummy Blue” μέχρι το “Cladenstino” του Μανού Τσάο. Ενας από τους αγαπημένους καλλιτέχνες των νεαρών ιδίως Ισπανών. Και για να καταλήξουμε βόρεια, θα επιλέξω τις Βαρτίνα από τη Φινλανδία. Γυναικείο πολυμελές συγκρότημα με υπέροχες αρμονίες που ανακατεύει ρυθμούς από την ποπ και φολκ παράδοση της χώρας τους. Αν οι ΑΒΒΑ είχαν βγει ύστερα από 25 χρόνια, πιθανότατα να ακούγονταν έτσι».
Μάγια Τσόκλη (δημιουργός εκπομπής «Ταξιδεύοντας»)
«Χωρίς να είμαι καθόλου ειδική της μουσικής, έχω την αίσθηση πως ό,τι ενδιαφέρον παράγεται αυτή τη στιγμή στη Γηραιά Ηπειρο είναι μπολιασμένο με το σπέρμα του αναπτυσσόμενου και του “δυσκολεμένου” κόσμου.
»Θα ξεχώριζα τη Σουσίλα Ραμάν που γεννήθηκε στο Λονδίνο από ινδούς γονείς που διατήρησαν την παράδοση των Ταμίλ ζωντανή. Την άκουσα για πρώτη φορά σε μια εκπομπή του Λεωνίδα Αντωνόπουλου να τραγουδά το τραγούδι «Maya», ένα αγγλόφωνο κομμάτι με ανατολιτικοευρωπαϊκούς ήχους που έμπλεκε υπέροχα με ρυθμούς ρέγκε…
»Αλλη ενδιαφέρουσα περίπτωση, ο σέρβος κλαρινετίστας Μπόρις Κόβατς, καλλιτέχνης με γκλόμπαλ ματιά που παντρεύει ήχους βαλκανικούς και τζαζ.
»Εμπνευσμένος από τον πόλεμο και τη ζωή μετά, παράγει μια μουσική στρατευμένη και σκεπτόμενη. Ο,τι πρέπει… για τη Γιουροβίζιον δηλαδή».
Ιωάννα Παππά (ηθοποιός)
«Δύο σημεία στον ευρωπαϊκό μουσικό χάρτη επιλέγω. Το ένα στον Βορρά και το άλλο στη Δύση: Οι Οχος Ντε Μπρούχο από τη Βαρκελώνη συνδυάζουν όλ’ αυτά που μας έρχονται στο μυαλό όταν ακούμε τον όρο “έθνικ”. Το παραδοσιακό φλαμένκο μπασταρδεμένο με κρουστά, χιπ-χοπ, καταλάνικους και αφρικανικούς ρυθμούς, κι άλλα πολλά, ωραία και μυρωδάτα. Ερχονται και στην Ελλάδα, για συναυλία μέσα στο καλοκαίρι.
»Αλλά και το χορευτικό γκρουπ των Μπερμούντα Τριάνγκλ (Το τρίγωνο των Βερμούδων) από τη Νορβηγία λίγη σχέση δείχνει να έχει με τα παγωμένα τοπία της Σκανδιναβίας. Τους άκουσα για πρώτη φορά πέρυσι, σ’ ένα μπαράκι στο Οσλο, όπου βρέθηκα για μερικές παραστάσεις. Και μου άρεσε πολύ η μελωδική χάουζ που παίζουν, ταιριαστή με τους υπέρκομψους και τυπικά ευγενικούς κατοίκους της πόλης, που όμως αν “ξύσεις” λίγο την επιφάνειά τους, αποκαλύπτεται η έντονη ανάγκη τους για ζεστή επικοινωνία. Δηλαδή κάτι σαν τη μουσική των Μπερμούντα Τριάνγκλ που περιέχει και πνευστά, είναι και ντανς, είναι όμως και για πιο chill out καταστάσεις. Μία νεο-σόουλ, ζεστή, όσο και οι ακτές των Βερμούδων…».
Γιάννης Πετρίδης (ραδιοφωνικός παραγωγός)
«Εχω την εντύπωση πως τα τελευταία χρόνια έχει τραβηχτεί μία γραμμή από τον Βορρά μέχρι τη Μεσόγειο και χωρίζει την Ευρώπη σε δύο μέρη. Από τη μία βρίσκονται οι παραδοσιακές χώρες που ίδρυσαν το φεστιβάλ τής Γιουροβίζιον, αλλά πλέον δεν του δίνουν μεγάλη σημασία, όπως οι Γαλλία, Ιταλία κ.λπ., ενώ από την άλλη βρίσκονται οι ανατολικές χώρες, των Βαλκανίων και της Βαλτικής, που το έχουν αναγάγει σε μέγα θεσμό.
»Αν και η Ιταλία δεν συμμετέχει γιατί θεωρεί το φεστιβάλ αδιάφορο και μη σοβαρό, παρ’ όλα αυτά, διαθέτει από τις πιο πλούσιες μουσικές παραδόσεις στην Ευρώπη. Οι Τιρομαντσίνο το αποδεικνύουν. Πρόκειται για ένα συγκρότημα της τελευταίας δεκαετίας -δύο αδέλφια με την μπάντα τους- επηρεασμένο από τους Ρέντιοχεντ και Κολντπλέι, που χρησιμοποιεί πολλά στοιχεία από το ιταλικό τραγούδι των δεκαετιών ’60 και ’70. Αντιπροσωπεύουν το νέο κύμα στη μουσική της χώρας. Αν παρουσίαζαν, ακόμα και στη Γιουροβίζιον, το τραγούδι τους “Per Me Ε Importante” θα χαλούσαν κόσμο».
Ευανθία Ρεμπούτσικα (συνθέτις)
Δεν πάει καιρός που ένας φίλος μού έβαλε ν’ ακούσω έναν πιτσιρικά από την Αγγλία: τον Τζέιμι Κάλαμ. Εκτοτε το άλμπουμ του δεν λείπει ούτε από το σπίτι, ούτε από το αυτοκίνητο. Η δροσιά ενός ταλαντούχου παιδιού λείπει από τη σύγχρονη ευρωπαϊκή μουσική που μας σερβίρουν. Είναι ένα πλάσμα που έχει πολλά να μας πει: γιατί είναι φρέσκος, έχει υπέροχη φωνή που θυμίζει κάτι παλιό, είναι πολύ καλός πιανίστας και η ζωντανή απόδειξη ότι πωλήσεις και ποιότητα μπορούν να συμβαδίσουν.
Υπάρχει όμως κι ένα συγκρότημα, που καθρεφτίζει τη βαθιά μου αγάπη για το τάνγκο. Μια παραδοσιακή μουσική που, όμως, δεν έχει σχέση με την Ευρώπη. Παρ’ όλ’ αυτά αυτά το γαλλοαργεντινοελβετικό τρίο των Γκόταν Πρότζεκτ είναι πρωταγωνιστή αυτή την επιστροφή της αργεντίνικης παράδοσης.
Η μουσική τους είναι από εκείνες τις στιγμές της δημιουργίας που έχω ζηλέψει πολύ. Κρυφά με συνέλαβα να λέω: “Αχ, πώς θα ‘θελα να το είχα φτιάξει εγώ”. Η μουσική τους, γεμάτη νοσταλγία και ηλεκτρονικά κρουστά, έχει μεν βάση της το τάνγκο αλλά με μια σύγχρονη προσέγγιση που απογειώνεται από την αιθέρια φωνή της Κριστίνα Βιλαλόνγκα. Μιας τραγουδίστριας από τη Βαρκελώνη που προσθέτει ένα ακόμα μουσικό χρώμα στην παρέα. Θα μπορούσα να προσθέσω και τους Μπαχοφόντο Τάνγκο Κλαμπ με τους υπέροχους τάνγκο ηλεκτρονικούς αυτοσχεδιασμούς τους.
»Ομως, θεωρώ ότι τη συνταγή την έγραψαν οι Γκόταν. Ετσι θα έπρεπε να είναι κατά τη γνώμη μου η εξέλιξη της μουσικής και δη της ευρωπαϊκής που είναι και τόσο πλούσια. Δεμένη με αυτή την υπέροχη ισορροπία ανάμεσα στο παλιό και το καινούριο…».
Κωνσταντίνος Ρήγος (χορογράφος)
«Οι Ερ από τη Γαλλία με τους αιθέριους ήχους τους και τις εκλεκτικές μουσικές τους αποτελούν ένα από τα ονόματα που χαρακτηρίζουν τη νέα γαλλική μουσική σκηνή. Ντουέτο, κινείται στο χώρο της ηλεκτρονικής μουσικής, όχι όμως σε αυτόν της χορευτικής, αλλά πιο κοντά στο lounge. Είναι έντονα και τα γαλλικά στοιχεία στους δίσκους τους. Τα ανακατεύουν όλα δηλαδή, γεγονός σύνηθες για τους καλλιτέχνες που δεν αυτοπεριορίζονται. Είχαν γράψει και τη μουσική στην πρώτη ταινία που γύρισε η Σοφία Κόπολα, τις «”Αυτόχειρες Παρθένους”».