Το Φεβρουάριο του 2017 πέθανε ο Γιάννης Κουνέλλης. Στην κηδεία του στη Βασιλική της Santa Maria in Montesanto, ανάμεσα σε πολλές ομιλίες και επικήδειους, ακούστηκαν και τα λόγια του Bruno Corà. Λόγια ποιητικά όπως όφειλε εξάλλου, λόγια διεισδυτικά, αληθινά και φορτισμένα. Λόγια ενός φίλου από τα παλιά μπροστά στο φέρετρο ενός φύλακα των απόκρυφων μυστικών της δημιουργίας.
Στο Γιάννη Κουνέλλη
Ο Κουνέλλης μας έχει αφήσει. Και μπροστά σ’αυτό το δυσαναπλήρωτο κενό στεκόμαστε εκστασιασμένοι και αμήχανοι, συνειδητοποιώντας τη δυσκολία μας να το πιστέψουμε. Έφυγε γρήγορα, όπως ακριβώς συνήθιζε να δουλεύει τα τελευταία χρόνια. Γρήγορα, και ακόμη πιο γρήγορα διότι πίστευε ότι η πραγματικότητα και ο χρόνος μας άλλαζαν βιαστικά με ένα τρόπο που ποτέ δεν αντιληφθήκαμε προηγουμένως. Αυτό θα μπορούσε και από μόνο του να εξηγήσει τα πρόσφατα στάδια της καλλιτεχνικής του πορείας.
Ο Κουνέλλης είναι ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της Ιταλίας και της σύγχρονης Ευρώπης, ένας σπουδαίος ποιητής της εικόνας, εξαιρετικά ευαίσθητος και ευγενικός άνθρωπος, τόσο δυνατός αλλά και τόσο εύθραυστος συνάμα. Με ένα μοναδικό τρόπο σκέψης που τον καθιστούσε ένα καλλιτέχνη με εξαιρετικές προσεταιριστικές και εικαστικές ικανότητες. Ένας εραστής της ελευθερίας που τη διεκδικούσε πάντα με κάθε κόστος. Μια ελευθερία η οποία περνούσε μέσα από τη δουλειά του τη σκέψη του και τα λόγια του. Ισορροπημένα και καίρια, κατευθείαν στην ουσία των πραγματικών και στην πραγματικότητα.
Ο Κουνέλλης αγάπησε την καθετότητα, το δράμα, τη φόρμα, αγαπούσε τα ταξίδια, τους τόπους που του παρουσίαζαν μια καινούργια πραγματικότητα, τους τόπους των ανθρώπων με μια λογική διαφορετική από τη δικιά του. Αγάπησε τη διαλεκτική, την ιστορία και την ιδεολογία χωρίς τα οποία – πίστευε- δεν θα μπορούσε να φτιάξει ούτε μια εικόνα.
Ο Κουνέλλης αναζήτησε την ενότητα μέσα από τα θραύσματα της κατακερματισμένης ιστορίας, αγάπησε την ουτοπία, το όνειρο, την εργασία. Αυτές ήταν οι εμμονές του, ασυμβίβαστες, ριζοσπαστικές και ακραίες. Αν κοιτάξουμε με προσοχή τη σύνθεση στα έργα του Κουνέλλη και αν διαβάσουμε προσεχτικά τη θεωρία και την ποιητική του σκέψη θα βρούμε διδασκαλίες και προτροπές μεγάλης έντασης και μεγάλου εύρους.
Ο Κουνέλλης αποκαλούσε τον εαυτό του “φύλακα”. Και σαν τέτοιος διαφύλαξε την πρόσβαση στα απόκρυφα μυστικά της δουλειάς του. Συνήθιζε να λέει ότι η αρχή της σύνθεσης βρίσκεται στη ικανότητα διατήρησης της τάξης και στην ένωση του παρόντος με το παρελθόν. Είναι γι αυτό το λόγο εξάλλου που θεωρούσε τον εαυτό του ως ένα “σύγχρονο ζωγράφο και ένα αρχαίο άνθρωπο”
Ο Κουνέλλης είναι μια σπουδαία ψυχή του καιρού μας, ένα άνθρωπος – που όπως πολύ σωστά παρατήρησε ο Δαμιανός, ο γιος του – ήταν σε θέση να αφουγκραστεί ακόμη και την αναπνοή και τον αναστεναγμό του άλλου. Μπορούσε να εμπλακεί σε μια κατάσταση τόσο έντονα, διατηρώντας όμως παράλληλα τις απόψεις του με ένα φυσικό αίσθημα αλληλεγγύης που ο Δαμιανός δεν δίστασε να περιγράψει ως «χριστιανικό».
Τα τελευταία χρόνια, η επιμονή στο υποβλητικό σχήμα του θανάτου είχε γίνει εντυπωσιακή. Είναι σαφές ότι ο διαλογισμός του πάνω στο θέμα ήταν πολύ μεγαλύτερος από την απλή εξέταση της μοίρας του. Εάν θεωρήσουμε ότι ο Κουνέλλης βρίσκεται μακριά από την εποχή των Goya, Delacroix, Courbet, Picasso και Burri, κάνουμε λάθος. Σήμερα ο Κουνέλλης είναι ο κληρονόμος αυτής της οικογένειας, έχει την ίδια εκρηκτικότητα, την ίδια ποιητική και την ίδια ανατρεπτικότητα με τη δική τους.
Αγαπητέ Δάσκαλε, αγαπητέ φίλε Κουνέλλη, το να σε συναντήσω, να σε ακολουθήσω ήταν για μένα μεγάλο προνόμιο. Μια μοναδική και αξέχαστη εμπειρία.
Υ.Γ το πιο πάνω δεν αποτελεί ολόκληρη την ομιλία του Bruno Corà αλλά ορισμένα αποσπάσματα. Η ελεύθερη μετάφραση είναι δική μου βασισμένη περισσότερο στην κοινή διαλεκτική και στην αισθητική των δυο αντρών παρά στην ακριβή μετάφραση των όρων.